به گزارش کناره، ازگیل از حدود سه هزار سال پیش در جنوب دریای خزر در مناطق گیلان، مازندران و گلستان کاش می‌شد و کاشت این میوه از طریق رومی‌ها در بقیه اروپا گسترش یافت.

ازگیل وحشی (medlar) یا همان میوه‌ای که در گلستان به آن کُندِس گفته می‌شود، درختچه‌ای است خاردار و بومی ایران که در همهٔ جنگل‌های شمال ایران و در همهٔ بلندی‌های دامنه جنوبی البرز و مناطق استپی می‌روید. این گیاه را در زبان گیلکی مناطق استان گیلان کونوس ( کنوس ) می‌نامند.

کندس را هم به‌صورت شور و هم به‌صورت ترشی مصرف می‌کنند. برگ و میوه و دانه کندس برای مبتلایان به ترشی معده بسیار مفید است. همچنین درد دهان و گلو را می‌توان با جوشانده برگ آن درمان کرد. برگ کندس بند آورنده خون هم هست و برای آبسه مناسب است، دانه آن‌هم حاوی اسید هیدروسیاتیک است.

کندس

در گیلان ازگیل میوه‌ای کم‌ارزش تلقی می‌شده و ضرب‌المثل‌هایی مانند" به هوای عراق انگور از گیلانه تورش کونوسم دکت" یا "تورش کونوس خور داخیل میوه بوگود" نشانگر این نکته است.

میوه کندس بسیار سخت و اسیدی است و به همین خاطر تا خوب رسیده نشود قابل‌خوردن نیست. (در زبان محلی گالیکش باید خوب "پُتو" شده باشد، یعنی نرم شده باشد. ) برای جلوگیری از پوسیده شدن کندس بر روی درخت، معمولاً میوه‌ها را زودتر برداشت می‌کنند و در محل مناسبی انبار می‌سازند تا برسد. گوشت ازگیل پس از رسیدن از سفید و کرم‌رنگی به قهوه‌ای تغییر می‌یابد و کاملاً نرم و شیرین می‌شود.

آب کندس:

در استان گیلان میوه‌های ازگیل را موقعی كه هنوز سفت و نارس‌اند می‌چینند و مانند خیار شور درون ظرف‌های بزرگ یا کوچک می‌ریزند و سپس ظرف را از آب و اندكی نمك پر می‌کنند و آن را درجایی خنک نگه می‌دارند. این فرآورده كه «آب كندس » نامیده می‌شود به همراه نمک و گلپر با لذت فراوان در زمستان خورده می‌شود.

از آب‌ترش "آب کندس" نیز برای تهیه‌ی کاهو سکنجبین استفاده می‌کنند.

در گلستان نیز آب کندس را گرفته و می‌جوشانند و از آن ترشی کندس، مربای و ژله تهیه می‌کنند.

گونه شناسی کندس:

بلندی درختچه‌های ازگیل به ۸ متر هم می‌رسد. برگ‌های پهنی به رنگ سبز تیره، بیضی‌شکل به طول ۶ تا ۱۵ سانتی‌متر و به پهنای ۳ تا ۴ سانتی‌متر دارد.برگ‌ها پیش از خزان شدن به رنگ قرمز درمی‌آیند. گل‌های سفید پنج گلبرگی آن در بهار شكوفه می‌دهند. گل‌های ازگیل هرمافرودیت هستند یعنی هم دارای اندام‌های نر و هم اندام‌های تولیدمثلی ماده‌اند و توسط زنبورها گرده‌افشانی می‌شوند. گیاه کندس خودبارور است.

کندس در مكانی سایه‌روشن در جنگل‌های آفتاب‌گیر رشد می‌کند و خاك مرطوب، سبك و شنی با خاک‌برگ یا خاك سنگین رسی و به‌خوبی زهكشی شده را می‌پسندد.

بذرهای کندس بسیار سفت و محكم و نفوذناپذیرند به همین خاطر بعید است در همان سال اول تا پیش از گذراندن دو زمستان جوانه بزنند.

مصارف دارویی کندس (ازگیل وحشی):

میوه کندس علاوه بر مصارف خوراكی دارای كاربردهای دارویی نیز هست. خواص دارویی کندس از روزگاران بسیار دور موردتوجه بوده بقراط کندس را برای مبتلایان به ترشی معده و مدفوع سوزان و عوارض تب نافع می‌پنداشت.

گوشت آن مسهل و برگ‌هایش بندآورنده خون‌اند. آبسه دهان و گلو و آنژین را نیز می‌توان با جوشانده‌ی برگ ازگیل درمان کرد.

از گذشته‌های دور در گیلان از آب "آب کندس" برای درمان دهان درد استفاده می‌شده است.

دانه‌های کندس حاوی اسید هیدروسیانیک سمی‌اند. از پوست تنه آن نیز به‌جای گنه گنه در درمان مالاریا استفاده می‌شود اما چندان تائید شده نیست.

کُندِس سرشار از ویتامین‌های «ب» و «ث» و قند، تانن و سلولز و اسیدسیتریک است.

کُندِس دارای مقدار زیادی هیدرات‌کربن است که مولی انرژی است.

کُندِس دارای ماده‌ای به نام تانن است که بهترین دارو برای درمان عفونت‌های روده بزرگ است.

کُندِس در تقویت خون بدن مؤثراست.

ویتامین «ب» کُندِس، اعصاب را تقویت می‌کند و ازنظر تغذیه اهمیت دارد.

کُندِس را به‌صورت خام به‌عنوان میوه لذیذ، مطبوع و تقویت‌کننده مصرف می‌کنند و از آن شربت و کنسرو کُندُس تهیه می‌کنند.

مصرف کُندِس خام یا کنسرو کُندِس در معالجه اسهال ساده اثر قطعی دارد.

خوردن کُندِس خام و خصوصاً نارس آن‌که تانن بیشتری دارد در معالجه خونریزی‌های داخلی مانند: بواسیر، خونریزی رحمی و غیره اثر شفابخش دارد.

کُندُس در معالجه ورم روده به کار می‌رود، به این منظور باید ۲۳۰ گرم کُندِس رسیده را پس از جدا کردن پوست و دانه، درکمی شیر حل نموده و مصرف نمود.

در معالجه زخم دهان و تورم مخاط گلو مؤثر است.

کُندِس قبض‌کننده روده‌ها، ادرارآور و کار روده‌ها را تنظیم می‌کند.

کُندِس مواد معدی را مرتب می‌کند و برای اسهال بسیار مفید است.

جوشانیده نیم گرم برگ کُندُس، سالک را درمان می‌کند.

جوشانده برگ کُندِس به‌صورت بالا، ‌پوست‌های ظریف را تقویت می‌کند و برفک را معالجه می‌نماید.

قرقره کردن با جوشانده برگ کُندِس، آبسه دهان و گلو را درمان می‌کند. اگر هرروز سه بار با جوشانده برگ کُندِس قرقره شود، آنژین را معالجه می‌نماید.

برگ کُندِس بند آورنده خون هم هست و برای آبسه مناسب است، دانه آن‌هم حاوی اسید هیدرو سیاتیک است.

منبع: نیلکوه