به گزارش کناره به نقل از مهر ، محمد چراغعلی: چشمان درشت، سبیل های بلند با هیکلی درشت و تپل که خود را به واسطه دست های باله مانندش روی زمین می کشد. فک خزر؛ گونه رو به انقراضی که این روزها سواحل جنوبی دریای خزر پناهگاه او شده و دیگر از صیادان ایرانی هم نمی ترسد.

آمارها گویای این مطلب است که جمعیت فُک خزر به عنوان یگانه پستاندار این دریاچه در سال های گذشته کاهش بسیاری داشته و به گفته مسئولان امروزه کمتر از یک صدهزار قلاده از این گونه جانوری در این دریاچه باقی مانده است.

هرچند فُک خزر در کشورهایی مثل روسیه و قزاقستان برای مصرف داخلی صید و از پوست و روغن آن استفاده می شود ولی این مساله در ایران با توجه به حمایت های مدیریت امور ماهیان خاویاری شیلات گلستان و آموزش های مرکز درمانی تحقیقاتی فُک خزر «لنی هارت» وجود ندارد.

این جانور بامزه که تنها پستاندار دریای خزر است، در شمال دریای خزر زندگی می کند و برای تغذیه و زمانی که بالغ شد خود را به سواحل جنوبی می رساند. اما هر از گاهی در تور صیادان گیر می کند و بدن زخمی اش توسط صیادانی که اکنون می دانند، فُک یک جانور مهاجم و خطرناک نیست، تحویل مرکز «لنی هارت» که در جزیره آشوراده مستقر است می شود.

نخسیتن فک در سال ۹۵ نیز چند روز پیش در تور یکی از صیادان بندرترکمن گیر افتاد و مثل همیشه تحویل مرکز لنی هارت و دکتر امیرصیاد شیرازی شد تا مداوا شده و آماده رهای سازی شود.

اما اینبار شیرازی برنامه ویژه تری برای رها سازی در نظر گرفته است؛ دعوت از فعالان محیط زیستی و در کنار آن ها حضور چهرهای ملی عرصه موسیقی و سینمای کشور کار متفاوتی بود که مرکز لنی هارت انجام داد تا هم فرهنگ سازی برای حمایت از این پستاندار شود و هم تشویقی باشد برای ماهیگیرانی که ناخواسته فک خزر در تور آن ها گرفتار می شد.

قبل از رها سازی به مرکز لنی هارت رفتیم تا فک را پلاک گذاری و آماده رها سازی کنند. به رسم جدیدی که خانم لنی هارت مدیر موسسه که فعال محیط زیستی هلندی است در ایران به جا گذاشته، صیادان که فک را نجات می دهند برای او نامی هم انتخاب می کنند. این بار نام «گوزل» به معنی زیباتوسط صیاد انتخاب شد.

حالا با تلاش های دکتر شیرازی و دکتر خالقی پلاک گذاری فک انجام شد که البته کار راحتی هم نبود. برای این کار ابتدا حوله ای روی چشمان فک انداختند تا اطراف خود را نبیند. البته جمعیت زیاد اطرافش کمی این جانور را هیجان زده کرده بود، ولی دکتر شیرازی او را محکم نگه داشت و دکتر خالقی هم اندازه گیری کرد. پس از پلاک  گذاری و اندازه گیری زمان رها سازی فرا رسید برای همین «گوزل» را داخل کیسه مخصوص گذاشتند تا به لب ساحل ببرند.

جمعیت زیادی هم لب ساحل بودند تا لحظه رها سازی و آزادی گوزل را از نزدیک ببینند. اما فک داستان ما که از جمعیت فراوان ترسیده بود بر خلاف همیشه به طرف ساحل برگشت. به قول دکتر خالقی فک حیوان عجیبی است و هربار رفتار عجیبی از خود نشان می دهند. تلاش مجدد پزشکان برای رها سازی نتیجه نداد و گوزل برای بار دوم به ساحل برگشت.

اما اینبار کیسه حمل فک را کامل به داخل دریا بردند و سومین تلاش برای رها سازی گوزل نتیجه داد.

مسئول مرکز درمانی تحقیقاتی فُک خزر«لنی هارت» در جزیره آشوراده، که به عنوان حامی یگانه پستاندار خزر، کارش را با مرکز هلندی به صورت تخصصی برروی فُک خزری شروع کرده است، گفت: ماهیگیران در فصل صید همکاری خوبی با ما داشته و در زمان هایی که این جانور به صورت اتفاقی در تور ماهیگیران به دام می افتد سریعا با مجموعه مرکز تماس می گیرند.

دکترصیادشیرازی خاطرنشان کرد: شاید در گذشته نسبت به این گونه بی مهری هایی شده است اما صیادان گلستانی به خوبی ارزش محیط زیستی این گونه را درک کرده و با ما تعامل دارند.

وی در خصوص این گونه منحصر به فرد در دریای خزر بیان کرد: آلودگی های دریای خزر باعث می شود سیستم ایمنی بدن گونه های دریایی تضعیف شود و حیوانات در برابر بیماری هایی که قبلا مقاومت داشتند حساس شده و میزان تلفات بیشتری داشته باشیم.

این دکترای دام پزشکی درباره مرکز لنی هارت هم گفت: این کلینیک تخصصی در جزیره آشوراده برای حفاظت از این گونه جانوری کارهای تحقیقاتی و امداد و نجات و درمانی انجام می دهد. یک مرکز خیریه در هلند که ۴۸ سال برای حمایت فک کار کرده و در کشورهای ایتالیا، اسپانیا، یونان، کره جنوبی و کانادا برای حفاظت از گونه های مختلف فک فعالیت می کند نیز با ما همکاری دارد.

وی با بیان اینکه نیاز به فعالیت های همسو کشورهای اطراف دریای خزر داریم تا همکاری های بین المللی شکل بهتری بگیرد، اظهار کرد: بدون همکاری آن ها به هدفی که داریم نمی رسیم. انتظار ما از دستگاه های اجرایی که در این میان نقش دارند این است بتوانند هماهنگی های لازم را انجام دهند تا با کشورهای حاشیه دریای خزر به صورت رسمی ارتباط بیشتر و بهتری برقرار کنیم تا جلوی شکار آن گرفته شود.

علی رغم اینکه خروج فُک خزری از داخل تور با مشقت های همراه است و احتمال آسیب رساندن به صیاد را دارد اما صیادان منطقه با آموزش هایی که در این خصوص دیده اند و به دلیل اهمیت موضوع فُک ها را به داخل قایق هدایت می کنند.

فک خزری در اغلب نقاط دریا زندگی می کند و محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن موادغذایی و به صورت فصلی متغیر است. اوضاع این پستاندار ساکن دریای خزر در کشورهای دیگر حاشیه دریا به مراتب بدتر از ایران است. پوست سفید این گونه جانوری اغلب باعث کشتار فک های تازه متولد شده در روسیه می شود، ولی همچنان وضعیتش در ایران بهتر از سایر کشورهای حاشیه خزر است.

قصه صید فک های خزری به این جا ختم نمی شود. از چربی این گونه جانوری برای روغن گیری و یا سوخت، تولید روشنایی و مصرف های دارویی استفاده می کنند و گوشتش به دلیل چربی زیاد طعمه روباه های پرورش یافته می شود.

همه این مسائل باعث شده تا کشورهای حاشیه دریای خزر کشتار آن را ممنوع اعلام کنند اما هم چنان روند کاهش جمعیت فک های خزری که به عنوان تنها فک های ایران و کوچک ترین فک های جهان شناخته شده اند ادامه داشته باشد.

اکنون مدتی است که با حمایت سمن های محیط زیستی و فعالان این بخش بیش از گذشته به جوامع محلی و مردم معرفی شده است. در میان بازیگران و چهره های شاخص ملی هم دست به کار شده اند و با پیوستن به جمعیت حامیان فک خزری برای دفاع از این گونه نادر خزر تلاش می کنند. نفیسه روشن، میترا حجار و سینا حجازی سه هنرمند ملی کشور بودند که برای حفاظت از فک خزری و رها سازی آن به گرگان آمدند و با ما راهی آشوراده شدند.

نفیسه روشن که سابقه محیط زیستی پررنگی دارد و دیداری هم با لنی هارت موسس مرکز لنی هارت در آشوراده داشته درباره حضورش گفت: از طریق دکتر شیرازی به آشوراده آمدیم و تلاش می کنیم برای فرهنگ سازی حفاظت از محیط زیست تلاش کنیم.

وی که از تعداد جمعیتی که برای رها سازی فک آمده بودند خوشحال بود، اظهار کرد: این جمعیت نشان دهنده حمایت است و امیدوارم نبینیم فکی اسیر تور ماهیگیری شده و اگر گیر افتاد برای رها سازی آن جمعیتی ۱۰۰ برابر بیاید به خاطر این که لازمه فرهنگ سازی، حضور مردم است.